NA PROCURA DA MARCA “CRUCEIROS GÓTICOS DE GALICIA”: (1ª parte)

Fotografía publicada no "Terra de Melide" do Seminario de Estudos Galegos, ano 1933

Na arelada procura da marca “CRUCEIROS GÓTICOS DE GALICIA/ CRUCES DE PEDRA, presumiblemente anteriores á Contrarreforma, dende o Museo estamos a facer un percorrido por todos e cada un dos cruceiros galegos que se consideran seren producidos nos séculos XIV, XV e comezos do XVI, é dicir en datas previas ás teses contrarreformistas derivadas de Trento.

PERIPLO POLOS MUSEOS COMARCAIS DE GALICIA (2ª entrada):
MUSEO MUNICIPAL DE PONTEAREAS

A mediados do mes de decembro do 2023 iniciamos un percorrido polos museos de ámbito comarcal espallados pola xeografía de Galicia. Ben é certo que a idea inicial era ir un pouco máis áxiles con estas entregas, pero por circunstancias de programación non resultou posible poder ir agregando contidos a este respecto, mais a intencionalidade é que a cadencia non sexa tan espaciada.

Nesta segunda entrega queremos amosar unha visión do Museo Municipal de Ponteareas que, centrado no eido arqueolóxico e histórico, amosa unha visión do pasado local así como dos restantes concellos das comarcas do Condado (da cal Ponteareas é a súa capital) e das veciñas comarcas da Paradanta e do Baixo Miño, das que hai mostras do seu pasado arqueolóxico.

 A XUNTA IRMANDIÑA DE MELIDE. 

XERMOLO DA 2ª REVOLTA IRMANDIÑA.

En 1467, 53 anos antes da Asemblea de cabaleiros e prelados do Reino de Galicia, tivo lugar en Melide outra reunión simbólica e de importancia capital no devir da Historia de Galicia de finais da Idade Media: a Xunta Irmandiña que desembocou na 2ª Revolta Irmandiña.

Esta xuntanza de todos os segmentos sociais galegos celebrouse nesta vila “por ser la metad del Reino”. Segundo estudios do profesor de Historia Medieval da USC, Carlos Barros: "hai novas de cinco reunións da Xunta de Galicia nos anos 1467, 1468 e 1469. A primeira grande reunión tivo lugar, entre marzo e abril de 1467, en Melide: “los pueblos y gentes del Reino, se juntaron y fizieron una junta en la villa de Mellid y allí se juntaron todos en hermandad e nombraron alcaldes e diputados e cuadrilleros della”.

 PERIPLO POLOS MUSEOS COMARCAIS DE GALICIA (primeira entrada).

"MUSEO ETNOGRÁFICO DA LIMIA".

Damos comezo a unha nova andaina, un roteiro de viaxe e parada pola xeografía comarcal do país. Así, e dese xeito, imos reparar nos museos irmáns, naqueles que agromaron coa teima de gardar a memoria cultural das bisbarras nas que se incardinan.

Así, dese xeito imos facer un periplo polos recunchos do noso país, para coñecer, dun xeito máis íntimo, as diferentes particularidades que determinan a inmensidade do acervo cultural galego, daquel que se nutre na memoria pretérita (aquela que nos identifica e define).

Nese periplo imos facer unha parada polas bisbarras do Eume, das Mariñas betanceiras, de Bergantiños, da Fonsagrada, dos Ancares, do Courel, da Limia, do Ribeiro, do Deza, do Condado,...Sempre coa teima de mergullarnos nas peculiaridades culturais zonais, desta parte do mundo que é tan rica en cultura, tradición e memoria (aínda que en moitas ocasións resultara aldraxada e ferida).

 A ORDE TERCEIRA REGULAR FRANCISCANA DA PENITENCIA (TOR) EN MELIDE 189 ANOS MÁIS TARDE.

Esta semana pasada (o martes 30 de xullo do 2024) coincidiron en Melide dous grupos de frades de diferentes Institutos de Vida Consagrada masculinos. Un deles chamou a nosa atención, posto que ataviados cun hábito negro e cordón branco á cintura, so podían tratarse de relixiosos dalgunha rama franciscana que emprega o hábito desa cor. Dese xeito poderían tratarse de frades da Primeira Orde (rama dos Conventuais) ou da Terceira Orde Regular Franciscana da Penitencia, coñecidos tamén como “Terceróns”, “Terciarios” ou “Terceiros”. A priori resulta difícil diferenciar de cal desas dúas variables se trataba, toda vez que as diferencias da indumentaria so respostan a pequenas cuestións de matiz, mais unha vez entablada conversa cun deles, nos confirma que se trata de frades da Orde Terceira (TOR) procedentes de Madrid e Mallorca.

O CRUCEIRO DE MELIDE:  POR QUÉ O MÁIS ANTIGO DE GALICIA?

Nesta entrada preténdese facer fincapé no marco cronolóxico e nas consideracións a tenor da manifesta antigüidade do Cruceiro de Melide (o Cruceiro do Campo de San Roque).

Existen moitas referencias bibliográficas que apuntan á posibilidade de que o Cruceiro de Melide é o cruceiro (ou cruz en pedra) máis pretérito existente na xeografía galega.

 O CAMIÑO DE SANTIAGO POR MELIDE: UN ERRO DE SINALIZACIÓN

Un erro por moito que se repita non se converte en verdade, e o trazado do Camiño de Santiago en Melide está documentado dende a Idade Media. Ben é certo que o trazado actual discorre atravesando o Castelo, motivado quizais pola estrutura urbana actual da vila, onde dito xacemento arqueolóxico forma parte na actualidade do tecido urbano como parque público e cemiterio municipal, pero temos que velo en perspectiva histórica e comprender que na Idade Media, e no momento de maior auxe do Camiño, ese emprazamento era propiedade privada, iso si, do arcebispado de Santiago, pero onde tiña situada unha fortaleza amurallada e defendida por un baluarte que impedía o paso e que pechaba toda a propiedade.